PARKLARA TOPLUMSAL CİNSİYET AÇISINDAN BAKABİLMEK-Elvan Akbay – Çamlık Sitesi

Kamusal alanlar, toplumun her kesiminin eşit ölçüde kullanım hakkının olduğu alanlardır. Dolayısıyla herkesin kullanımına uygun planlanmalı, tasarlanmalıdır.

Toplumsal cinsiyet kalıp yargıları kadınların sinema, tiyatro, alışveriş mekânları, pastane, park vb kamusal mekânları kullanımını etkiler.

Parklar, insanların bir araya geldikleri yerler oldukları için birey ile toplum arasında etkileşimin artmasına ve sosyal etkinliklerin gerçekleşmesine yardımcı olur. Parkların ve yeşil alanların, toplumun her kesiminden insanlar için cinsiyet ayrımı olmaksızın kullanılabilir olması önemlidir.

Derneğimiz bünyesindeki Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışma grubu, stratejik planımızda yer alan çalışmalar kapsamında çeşitli faaliyet ve etkinlikler planlamaktadır. Geçen sene kurulan çalışma grubumuz ne yazık ki pandemi nedeniyle fiziksel çalışmalarını ileri bir tarihe ertelemiş, ancak bu konudaki eğitimlere ve çevrimiçi faaliyetlere mümkün olduğunca devam etme kararı almıştır.

Bu karar kapsamında derneğimizi ve çalışma grubumuzu temsilen 17.11.2020 tarihinde katıldığım, Doğa Koruma Merkezinin (DKM) düzenlediği “Parklara Toplumsal Cinsiyet Açısından Bakabilmek” konulu söyleşideki konuşmacı İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sayın Gülay Günlük Şenesen’di.

Gülay hoca sunumunda bu konuda yaptıkları bir araştırmayı anlattı. Buna göre Toplumsal Eşitsizlik başlığı altında kamusal alanlardan eşit olarak yararlanılamadığını, soruları cevaplayan kadınların çocuk vurgusu yaptıklarını, yeterli park olmadığını, olsa dahi çeşitli sebeplerle gidilemediğini ifade ettiklerini belirtti. Bu “çeşitli sebepler” arasında kadınların gün içinde bakım (yaşlı, çocuk, engelli) yükleri, iş/okul sonrasında ve hafta sonlarında toplumsal rolleri nedeniyle kendilerinden çok fazla beklentinin olması ve kamusal alan düzeninin toplumsal cinsiyet eşitsizliğini göz ardı etmesi bulunuyor.

Oysa Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma için Küresel Amaçlarında (2016-2030), 11 Temmuz 2030’a kadar özellikle kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engellilerin güvenli, kapsayıcı ve erişilebilir yeşil alanlara ve kamu alanlarına evrensel erişimlerinin güvence altına alınması öngörülmüştür.

Konuşmacı, yapılan sözlü ankete cevap veren kadınların, aşağıda bahsedilen konuları vurguladıklarını söyledi:

• Park olsa çocuklar oynarken biz de komşularla sosyalleşebiliriz (çocuk vurgusu).
• Hiç park yok. Aslında olsa, çocuk kendi kendine oynar, iyi olur (çocuk vurgusu).
• Park olmadığı gibi, park yerine geçecek yeşil bir alan ya da kaldırım bile yok (eksiklik vurgusu)
• Belediye parkı yaptı ama her defasında demirleri söküp çaldılar (park var ama gidilemiyor vurgusu)
• Park iyi bir şey değil, pislik yuvası (temizliğin eksikliği vurgusu)
• Akşam 8.00’den sonra ailemle gidemem (erkek – güvenlik eksikliği vurgusu)

Yine ankete cevap veren kadınlar parkın olduğu durumlarda, evlerine uzak olduğu için ulaşım sorunu, olanakların eksikliği (tuvalet, bank, su vs) ve kullanıcıların yarattığı sorunlar (çöp, taciz) nedeniyle parka gidemediklerini belirtmişler. Parkın olmadığı durumlarda da kamusal alandan yalıtılmış olup, eşitsizlikle yüz yüze gelmişler.

Daha sonra Prof. Şenesen parklar için gösterge örneklerinin durum saptamak, bilgi temelli politika tasarımı, bilgi temelli politika etki değerlendirmesi ve parkların toplumsal cinsiyete uygun şekle dönüştürülmesiyle ilgili hedeflerin belirlenmesi için (yani yeni politika tasarımları için) gerekli olduğunu ve bu göstergelerin belirli, ölçülebilir, ulaşılabilir gerçekçi ve zamanlı olmaları gerektiğini vurguladı.

Konuşmacının belirttiği parklar için gösterge örnekleri aşağıda sunulmuştur:

• Meskun alanlarda 500 metre (çember yarıçapı) park erişimi olmayan alan oranı (%, hektar)
• Çocuk güvenliği standartlarına uygun çocuk oyun alanı bulunan park alanı (100 çocuk başına m²)
• Her 100 çocuk başına düşen toplam yeşil alan (m²)

Parka Erişebilirlik: Ulaşım olanakları (mesafe, kaldırım, toplu ulaşım, trafik düzenlemesi)

Şenesen, 15 dakikalık kent yaklaşımından esinlenerek, 15 dakika güvenli yürüyüş mesafesinin de park koşullarına eklenmesi gerektiğini belirtti.

• Puset, tekerlekli sandalye, rampa olanakları
• Parkın birden fazla yönden girişi var mı?

Parktan Yararlanma:

• Parktan yararlanma profili verileri derleniyor mu? (cinsiyet, yaş)
• Parkta görsel ve işitsel uyarı ve bilgilendirme var mı?
• Parkta konforlu oturma, dinlenme köşeleri var mı?
• 1000 m²’den büyük parklarda, ücretli ve ücretsiz tuvaleti olan park sayısı ve toplam büyük park sayısına oranı (%) (engelli, çocuk)
• Park tuvaletlerinin kadın ve erkek kullanımı var mı?
• 1000 m²’den büyük parklarda, emzirme / bebek bakım odası olan park sayısı ve toplam büyük park sayısına oranı (%)
• Park yüzeyi puset, tekerlekli sandalye kullanımına uygun mu?
• Parkın temizlik düzeni belirli mi?
• Yürüyüş yolu, bisiklet yolu var mı?

Güvenlik – Toplumsal Cinsiyet açısından çok önemli

• Bitki dokusu güvenliği engelliyor mu?
• Parklar standartlara uygun şekilde aydınlatılıyor mu?
• Parkın güvenlik düzeyi belli mi?
• Güvenlik kameralı parkların oranı, % (güvenlik kameralı park sayısı / toplam park sayısı)
• Panik butonu bulunan parkların oranı, % (butonlu park sayısı / toplam park sayısı)
• Parklarda güvenlik sorunu yaşadığını bildiren kadınların oranı, % (kadınlardan bildirim / toplam bildirim)

Kamusal alan kullanımı konusundaki bilinçlendirmenin çok önemli olduğunun altını çizen Gülay Günlük Şenesen, konuşmasını parkta kendilerine yardımcı olan bir görevlinin çok beğendikleri cümleleriyle bitirdi:

“Sonuçta biz parklarda kadınlara hizmet veremiyoruz. Kadın ve çocuklara yönelik bir hizmetimiz yok, hizmetimizi yeniden düzenlemek gerekir”.

Amaç: Son derece verimli geçen bu söyleşiden edindiğimiz bilgiler ışığında mahallemizdeki parkları inceleyip, eksiklikleri içeren bir raporu Çankaya Belediyesi’ne sunmak ve parklarımızın yukarıda bahsi geçen standartlara uygun hale getirilmesini talep etmek istiyoruz.